Haliç 1

A)Tasarım= 1909 yılında Haliç Vapurları Şirketi'nin kurulmasından sonra Hollanda'ya yeni gemiler sipariş edilir. 1909 tarihli şartnamede gemilerin belirli teknik ve fiziksel özelliklere sahip olması gerektiği belirtilmiştir. Buna göre su kesimlerinin her iskeleye yanaşabilecek ölçüde olması gereken gemilerin kadınlar ve erkekler için 1. ve 2. mevkii kamaraları ile helaları da olacaktı.

Bu helalara sürekli su akan musluklar döşenecektir.Kamaralar kışın buharla ısıtılacak, karanlıkta ise aydınlatılacaktır. Kaptan mevkii, yolcularla görüşülemeyecek bir yerde bulunacak, dümen dolabı da kaptan mevkiinde olacaktır. Kaptan makineye gerekli işaret ve talimatları çıngırakla verecek, yedek olarak bir de kumanda borusu bulunacaktır. Her vapurun halat, zincir, çım, lenger ve cankurtaran gibi denizcilik araçlarına ek olarak bir de projektör bulundurulması gerekliydi.

B)1.Dünya Savaşı Ve Batırılışı= 25 Haziran 1915 sabahı saat 10:45'te Haliç-1 ve Haliç 3 vapurları; İstanbul'dan Bandırma'ya giderken Eşekli Limanı açıklarında İngiliz E-12 denizaltısı ile karşılaşmışlardır. Denizaltının komutanı, ikinci kaptanına şu emri verir=''Yanına bir kaç asker alıp gemiyi arayınız''.

Denizaltı, Haliç 1'e yanaşırken vapurdaki mürettebatın can yelekleri giymiş bir vaziyette beklediğini görür. Bu esnada Türk denizcilerden birisi denizaltınıngüvertesine bir bomba attı fakat bu patlamadı. Denizciler savaştan başka bir çare kalmadığını anlayınca sakladıkları tüfeklerle düşman denizaltısının güvertesindekilere ateş atmeye başladılar. Denizaltıda bir panik havası görülmeye başlandı.

Durum biraz düzelince E-12 güvertedeki 6 pdr'lik top ile karşı ateş açmaya başlamış ve Haliç 1'i başından kıçına kadar 10 defa vurmuştur. O sırada Haliç 1 ve Haliç 3'ün yanındaki yelkenliler, E-12'nin pervanelerine halatlarını dolamayı denemiş ve tüfekler ile ateş açmışlardır. E-12 tekrardan topçu ateşinde bulunarak bu saldırıya bir son verdi.

Denizaltının komutanı Lt.Cdr.Bruce; E-12'yi, Haliç 1'den uzaklaştırmış ve tekrardan ateş açarak hem gemiyi hem de çektiği iki yelkenliyi de batırmıştır. Haliç 1 vapurunun batmasıyla Hasan Kaptan; Çarkçıbaşı Abdullah Efendi, Ateşçi Şevket Efendi, 1 tayfa, 1 fındık tüccarı, 1 Jandarma çavuşu ve 4 Jandarma eri olmak üzere toplamda 10 kişi şehit olmuştur. 

E-12 bunun ardından Haliç 3'e saldırmak için harekete geçmiş ve denizaltının topuyla birkaç isabetli atış gerçekleştirmiştir. Ancak İmralı Adası sahilinden açılan top atışı karşısında E-12 geri çekilmek zorunda kalmıştır. Haliç 3 ise ağır hasar alarak karaya oturmuşsa da sonradan kurtarılmıştır. Ayrıca aynı mevkide Mustafa Reis'e ait olan 110 no'lu bir mavna da denizaltı tarafından batırılmıştır. 

KAYNAKLAR

1- 1.Dünya Savaşında Çanakkale Boğazı ve Marmara'da Denizaltı Muharebeleri (Yüksek Lisans Tezi, Kemal Koç, 2012) 

2- https://www.tahsinceylan.com/tr/makaleler/21

3- Haliç'te Ulaşım Haliç Vapurları Şirketi (1909-1941) Murat Koraltürk