Asar-ı Tevfik

A)Tasarım= Kırım Savaşı esnasında Rus güçleri tarafından gerçekleştirilen Sinop Baskınında tüm filosunu kaybeden Osmanlı İmparatorluğu, kaybedilen gemilerin yerlerine yenilerini koymak için bir gemi inşa programı başlattı. Zayıf olan ülke ekonomisi yüzünden sınırlı ölçekte olan bu proje kapsamında inşa edilen Asar-ı Tevfik zırhlısının tasarımı için , Fransız Colbert-sınıfı savaş gemilerinden ilham alınmıştı.

İnşasından beri 1890-1892 ve 1904-1906 arasında iki idefa modernizasyon tadilatından geçen Asar-ı Tevfik'in tasarımı da haliyle ilk olarakinşa edildiğindeki halinden oldukça farklıydı. Silahları, zırhı ve kazanları gibi çeşitli özellikleri bu tadilatlarda değiştirilmiş ve yukarıdaki tabloda verilen en son halini almıştır.

B)Hizmet Hayatı= 1869'da deniz denemeleri tamamlanan İbrahimiye; siyasi sebeplerden ötürü (Osmanlı yönetimine doğrudan bağlı Mısır, özerk Mısır Hidivliğine dönüşmüştü) 29 Ağustos 1868 günü Osmanlı Devletine devredilmiş ve Asar-ı Tevfik adını almıştır.

Resmi olarak 1870'te Osmanlı donanmasına katılan Asar-ı Tevfik, 93 Harbi sırasında Karadeniz Fİlosu emrinde görev yapmış ve Batum Savunmasına katkıları olmuştu. Sohum'da demirli bulunduğu esnada (23-24 Ağustos 1877 gecesi) Rus torpidobotları Miner; Navarin ve Sinop'un saldırısına uğrayan gemi, hafif yaralanmış ve kendi gücü altında Batum'a giderek onarıma alınmıştır. 

Savaşın sonuna kadar Batum'da kalan gemi, 1878 yılında filodaki diğer gemiler gibi İstanbul'da yedeğe alınmıştır. 1890-1892 yılları arasında Tersane-i Amire'de kazanları yenilenen Asar-ı Tevfik; 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı'nın ardından yürürlüğe konulan donanma modernizasyon programı çerçevesinde yeniden inşa edilmek üzere ilk olarak Cenova'daki Go. Ansaldo. & C. tersanesine yollanmış ve buradaki kısa bir incelemeden sonra 29 Mayıs 1900 günü, İzmir nakliye gemisi eşliğinde Alman Kiel şehrindeki Germaniwerft tersanesine doğru yol almıştır.

Osmanlı hükumetinin; modernizasyon ve yeniden inşası için gereken ödemeleri yapmakta sıkıntı çekmesinden ötürü, Asar-ı Tevfik'in yeniden inşa çalışmaları ancak Nisan 1904'te başlamış ve 1906 sonlarında tamamlanmıştır. 19 Kasım'da Kiel şehrinden ayrılan gemi, 4 Ocak 1907 günü İstanbul'a varmıştır.

Trablusgarp Savaşı (1911-1912) sırasında aktif bir faaliyet göstermeyen gemi, 1. Balkan Savaşı'nın başlaması üzerine Çatalca'daki Osmanlı güçlerine topçu desteği sağladı. Daha sonraları 16 Aralık 1912'de gerçekleşen İmroz Muharebesine katıldı.

C)Batışı= Bir süre sonra Çanakkale Boğazında devriye yapan ve Gökçeada'ya baskın düzenleyen Asar-ı Tevfik'e; 7 Şubat 1913 günü, ordu tarafından yapılacak bir baskını desteklemek için Karadeniz'e geçmesi emredildi. Aynı gün saat 18:00'de İstanbul Boğazından çıkan gemi; Karaburun açıklarında geceledikten sonra, ertesi günü harekata başladı.

Bulgar güçlerinin şiddetli direnişi yüzünden geri çekilmek zorunda kalan Osmanlı güçleri, kıyıya doğru yaklaşması ve Yalıköy'ü bombalaması için Asar-ı Tevfik'e emir verir. Emri uygulamak için kıyıya doğru yaklaşan gemi bunu başaramaz çünkü saat 12:45'te daha önceden varlığı bilinmeyen bir kaya parçası üzerinde karaya oturmuş ve yaralanmıştı.

Asar-ı Tevfik'in iskele tarafına yatmaya başlaması üzerine durumu Bahriye Nezaretine bildiren gemi komutanı, kurtarma yardımı talep etti. Kıyıdan durumu gören Bulgar güçlerinin tüfek ateşi açması üzerine gemideki 120 ve 57 mm'lik toplarla karşılık veren gemi personelinin beklediği yardım, nihayet 2 gün sonra geldi.

10 Şubat günü bölgede gerçekleşen fırtınaya rağmen Taşoz ve Basra muhripleri ile Berk-i Efşan torpidobotu korumasında bölgeye intikal eden Dalhavuz kurtarma gemisi, hemen çalışmalara başladı. Bütün tulumbaların çalıştırılmasına rağmen su tahliyesi işleminin başarısız olmasına rağmen gemideki teçhizatın kaldırılması ve bu sayede ağırlığı azaltılan Asar-ı Tevfik'in hala kurtarılabileceği düşünülüyordu.

2 günlük çalışma sonrasında gemideki tüm silahların ve kömürün çıkarılmasına rağmen, Asar-ı Tevfik hala yüzdürülemiyordu ve fırtına şiddetlenmişti. Öğleden sonra ana buhar borusunun patlaması ve bu yüzden tulumbaların çalışamaz hale gelmesindenötürü, Asar-ı Tevfik'in kaderi artık mühürlenmişti. Son kez sancak indirme töreni yapılan ve işe yarar tüm malzemesi vaşka gemilere aktarıldıktan sonra kaderine terk edilen gemi, 13 Şubat 1913 günü güneş doğduğunda çoktan batmıştı bile. 

KAYNAKLAR

1- The Ottoman Steam Navy (1828-1923)

2- Osmanlı Deniz Harp Tarihi (Arif Büyüktuğrul,1974) 

3- https://tr.wikipedia.org/wiki/Asar-ı_Tevfik

4- https://en.wikipedia.org/wiki/Ottoman_iironclad_Asar-i_Tevfik