Rüsümat 4
|
İmalatçı
|
|
|
Tipi
|
|
|
K.K.
|
|
|
D.İ.
|
1891 |
|
Ağırlık
|
310 grt |
|
Boy
|
29.8 m |
|
En
|
8.6 m |
|
Su Çekimi
|
3.2 m |
|
Motor
|
Buhar, 1 şaft |
|
Motor Gücü
|
|
|
Hız
|
|
|
Personel
|
21 (5 subay, 16 denizci) |
A)Hizmet Hayatı= Eskiden bir İngiliz trol gemisi olan gemi, 1913 yılında Osmanlı hükumetine satıldı ve Rüsumat 4 adını aldı. Aynı yıl Gümrük Dairesinde hizmete başlayan gemi, Ağustos 1914'te Osmanlı donanmasına devredilerek bir mayın tarayıcısına dönüştürüldü.
Nisan 1915'ten itibaren muhafaza gemisi olarak kullanılan Rüsümat 4, 1.Dünya Savaşı'nın bitişiyle beraber imzalanmış olan Mondros Ateşkes Anlaşması sonrasında 6 Kasım 1918'de Vergi Müdüriyetine devredilmiş ve kaçakçılığa engel olmak amacıyla Karadeniz Ereğlisi'ne gönderilmiştir.
Rüsumat 4, burada bulunduğu esnada 10 Haziran 1920 günü milli güçlerin eline geçmiştir. Deniz birliklerinin teşkilatlanmaya başladığı ve Liman reislikleri ile diğer hizmetler henüz kuruluş safhasındayken; Sovyet Rssya ile 24 Ağustos 1920'de yapılmış olan antlaşma gereği, Rus limanlarından Trabzon Limanı'na yapılacak olan askeri deniz nakliyatı, 20 Eylül 1920 tarihinde başladı.
Gazal Romörkörü ve yedeğindeki Dana yelkenlisi ve Rüsumat 4 , Rusya'nın Tuapse limanından Trabzon'a ilk deniz nakliyatını gerçekleştiren gemilerdi. Rüsumat, 4 Kasım 1920 günü yaptığı ilk seferinden Trabzon'a 632 adet tüfek, 615 kasatura ve 1180 sandık dolusu cephaneyle geldi.
B)Dokuzuncu Seferi= Doğu Cephesi'nde Kazım Karabekir tarafından komuta edilen 15. Kolordu ile girişilen çatışmaları kaybeden Ermeni güçleri, geridepek çok harp malzemesi bıraktı. Sakarya Savaşı'nın başlamasına bir haftaya yakın bir süre kaldığından, bu malzemenin Batum'dan alınıp acilen Batı Cephesine nakledilmesi gerekiyordu.
Bunun için de Aydın Reis ve Preveze gambotları, Şahin vapuru, Gazal romörkörü ve Rüsumat 4 görevlendirildi. Ele geçirilen harp malzemeleri (aralarında 2 adet 88 mm'lik İngiliz topu ve 354 sandık cephane bulunuyordu) yük katarıyla Batum Limanı'na getirilmesi sonrasında hemen işe konuldu.
Ancak; çoğunluğu Ermeni olan liman işçilerinin, sandıkları gemiye yüklemeyi reddetmesinden ötürü gemilerdek subaylar ve Batum'daki Türklerin gönüllü olması sayesinde bu iş 16 Ağustos 1921 günü tamamlanabildi. Bu tarihlerde Karadeniz'de dolaşan Yunan ve müttefik gemileri, düzenli olarak Trabzon-Batum arasında dolaşıyor ve cephane taşıyan gemilerimizi arıyorlardı.
Ayrıca Batum'daki Rum ve Ermeniler de Yunan gemilerine bilgi ulaştırıyorlardı. Bundan ötürü hareket etmek için havanın kararması beklenmiş ve gemide karartma uygulandıktan sonra akşamleyin harekete geçilmiştir. Ordu'da mola verdiği zaman Liman reisi Dursun Bey tarafından kendilerine ulaştırılan haber sayesinde Yunan ''Panthir'' muhribi ile ''Dafni'' torpidobotunun bölgeye yaklaştığı haberini aldı Rüsumat 4.
Sahile yakın bir noktada demir atan Rüsumat 4, bu noktada ya yola devam etmek ya da cephaneyi karaya çıkardıktan sonra gemiyi geçici bir süreliğine batırmak gibi 2 kararla karşı karşıya kalmıştı. 2. seçeneği seçen gemi personeli, yöre halkının da yardımıyla cephaneyi boşalttıktan sonra kinistin valflerini açarak Rüsumat'ı karaya oturtmuş ve geminin baş tarafında yangın çıkarmıştır.
Bu arada olanları gören Panthir ve Dafni, geminin battığına kanaat getirerek bölgeden ayrıldı. Rüsumat 4 daha sonra halkın da yardımıyla kısa bir süre içerisinde yeniden yüzdürüldü ve onarımlar için Zonguldak'a götürüldü. 35 gün süren onarımdan sonra Rüsumat tekrardan hizmete hazır hale gelmişti.
C)Batışı= 28 Eylül 1921 günü Trabzon'a gitmek için o sırada bulunduğu Samsun'dan ayrılan Rüsumat 4, ertesi gün Görele'ye doğru yaklaştığı esnada Görele Burnu batısında bir kez daha Dafni ve Panthir ile karşılaştı. Geminin düşman eline geçmesini önlemek isteyen komutanı Yzb. Mehmet, gemiyi Eynesil deresi ağzında karaya oturttuktan sonra terk edilmesi emrini verir.
Rüsümat 4'ün personeli daha sonra binbir güçlükle karaya çıkarken; Dafni ve Panthir ise, 1 saat boyunca gemiyi topçu ateşi altında tuttular. Bu bombardıman esnasında atılan 40 mermiden sadece 5i, geminin değişik noktalarına isabet etti. Rüsumat'a yeteri kadar hasar verdiklerini düşünen Yunan gemiler bölgeden ayrıldıktan sonra yöre halkı tarafından misafir edilen geminin personeli, durumu özetleyen bir yazıyı Trabzon Nakliyat-ı Bahriye Komutanlığına gönderdi ve acil yardım talep etti.
Birkaç gün sonra bölgeye gönderilen ecrübe romörkörü, bölge halkının da yardımıyla çalışmalara hemen başladı.15 gün kadar süren zorlu çalışmalardan sonra tarihler 14 Ekim 1921'i gösterdiğinde Panthir ve Dafni tekrardan bölgede yüz göstermiş ve Rüsumat 4'ü görünce top ateşi altına almışlardı. 9 defa isabet alan Rüsumat'ın kaderi artık mühürlenmişti.
Geminin işe yarar malzemeleri söküldükten sonra kurtarma çalışmalarına son verilmiş ve personeli ise daha sonraları bir kotra ile Trabzon'a geri dönmek zorunda kalmışlardı. Rüsümat 4, Kurtuluş Savaşı boyunca yaptığı 10 seferde toplamda 1070 tüfek, 7459 sandık mermi, 993 kasatura, 8 top ve 2244 sandık top mermisini Batı Cephesi Komutanlığına başarılı bir şekilde ulaştırmıştır.
D)Durumu= Battıktan sonraki yıllarda yağmalanan Rüsumat 4'ün nihai kaderi ile alakalı olarak birbiriyle çelişen iki bilgi vardır.Bunlardan ilki 1990lı yıllarda başlanarak 2007 yılında tamamlanmış olan Karadeniz sahil yolu çalışmaları esnasında dolgu alanı altında bırakıldığına yöneliktir.
İkinci bilgi ise 19 Temmuz 2024 günü İhlas Haber Ajansı tarafından yayınlanmış olan bir habere göre, Rüsumat 4'e ait kalıntıların Eynesil sahilinin 100-150 m açığında dere yatağında kumlarla kaplanmış durumda olduğu ve geminin çapasının görülebildiğine yöneliktir.
KAYNAKLAR
1- The Ottoman Steam Navy (1828-1923)
2- https://www.iha.com.tr/giresun-haberleri/kurtulus-savasinda-icindeki-muhimmatla-batirilan-rusumat-4un-kalintilarina-ulasildi-100495206
3- https://www.ordugozlem.com/gundem/rusumar-no-4-gemisinin-hikayesi-burada-h122.html
4- https://www.denizhaber.com.tr/rusumat-gemisi-ilk-kez-goruntulenecek-haber-32516.html
5- https://en.wikipedia.org/wiki/Rüsumat_No_4
